بیماری سالک و بررسی مقایسه ای میزان بروز آن به تفکیک شهرستان های استان طی 4 سال اخیر

دکتر فرزانه سالاری علی آبادی، دکترای حرفه ای دامپزشکی
سالک (لیشمانیوز پوستی) یک بیماری مشترک بین دام و انسان است که مهمترين‌ راه‌ انتقال‌ آن‌ از طريق‌ گزش‌ پشه‌ خاكي‌ است‌. دلیل نامگذاری این بیماری وجود انگل لیشمانیا بعنوان عامل بیماری است. پشه خاکی، انگل سالک را از موش به انسان منتقل می‌کند. بدین صورت که پشه خاکی ماده، جهت تخم ریزی نیاز به خونخواری دارد و با مکیدن خون موش، این انگل را می‌بلعد و سپس با نیش زدن، آن را به انسان منتقل کرده و باعث بروز زخم سالک می‌گردد.
بدلیل فعالیت بیشتر پشه خاکی در هنگام غروب تا طلوع آفتاب، بالاترین خطر ابتلا به سالک در این زمان رخ میدهد. سالک معمولاً در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری و در فصول گرم نسبت به فصول سرد بیشتر رواج دارد.
این بیماری به 2 فرم دیده می شود: فرم پوستی و احشایی
در ایران لیشمانیوز بیشتر به فرم پوستی است که به دو شکل وجود دارد: نوع خشک ( شهری) و نوع مرطوب (روستایی).
مخزن اصلی بیماری سالک روستایی، موش صحرایی است و در سالک نوع شهری، مخزن بیماری عمدتاً بیماران مبتلا و به طور تصادفی سگ‌ها هستند.
علائم آن:
این بیماری بدون تب و درد است. ضایعات در ابتدا به صورت برجستگي کوچک است که به تدريج تبدیل به زخم شده و بزرگ می شود.
در نوع شهری چند ماه پس از گزش، تورم قرمز رنگی در محل گزش پیدا شده و کم کم بزرگ می‌شود. ضایعه معمولاً بدون ترشح و چرک است و عموماً در صورت، دست و پا دیده می‌شود. بهبودی به آهستگی و طی مدت ۶ ماه تا یک سال انجام میگیرد که درصورت عدم درمان مناسب، در محل زخم یک فرورفتگی دائمی ای باقی می‌ماند. دوره زمانی این نوع سالک از نوع روستایی طولانی تر است.
در نوع روستایی ترشحات چرکی بر روی زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است که به همین دلیل به آن نوع مرطوب گفته می‌شود.
راهکارهایی برای پیشگیری از سالک:
پیشگیری ازبیماری ها از آن جهت حائز اهمیت است که ضمن کاهش هزینه‌های درمان، سلامت جامعه را بیش از پیش تضمین می نماید .افزایش آگاهی مردم نسبت به اقدامات مربوط به کنترل و پیشگیری بیماری ها، می تواند به کاهش ابتلا و آمار مرگ و میر ناشی از بیماریها کمک شایانی کند. برخی از نکات حائز اهمیت در زمینه پیشگیری از این بیماری عبارتند از:
• دفع بهداشتی و مستمر زباله
• جلوگیری از انباشته شدن فضولات
• استفاده از پشه بند هنگام استراحت شبانه در فضای باز
• رعایت بهداشت محیط
جمع آوری سگ‌های ولگرد و مبارزه با جوندگان
• پوشاندن زخم های سالک برای جلوگیری از گزش پشه خاکی جدید و انتقال بیماری به ديگران
• نصب توري مناسب بر روي پنجره ها و دربهاي ورودي ساختمان
• خودداری از نگهداری دام و طیور در منازل
• درمان به موقع بیماران مبتلا
آمار مبتلایان به سالک در شهرستان بافق و روستاهای بخش مرکزی طی 5 سال اخیر:
در سال 91 تعداد 16 نفر به بیماری پوستی سالک مبتلا شدند، در سال 92 نیز آمار مبتلایان به 9 نفر رسید. در سال 93 آمارها حاکی از ابتلا 16 نفر به این بیماری است. آمارها در سال 95 نسبت به سال 94 از 37 نفر مبتلا به 24 نفر رسیده است.
گزارش ها حاکی از آن است که اغلب بیماران از مراکز روستایی به مراکز بهداشت ارجاع داده شده اند.
بررسی مقایسه ای میزان بروز بیماری سالک به تفکیک شهرستان های استان طی 4 سال اخیر:

آمار مبتلایان به سالک طی 4 سال اخیر در شهرستان یزد با روند کاهشی روبرو بوده است. در رابطه با میزان بروز سالک، خوشبختانه در سال 95 نسبت به 94 ،در مجموع کل استان و نیز در شهرستان بافق روند کاهشی را شاهد بوده ایم.در بین شهرستان های استان در طی این 4 سال اخیر، بهابادکمترین میزان مبتلا به سالک را به خود اختصاص داده است.

The Best Regards:
Farzaneh Salari-Aliabad
Doctor of Veterinary Medicin
Department of Veterinary Medicine, College of Veterinary Medicine, Shahid Bahonar
University of Kerman, Kerman, Iran.
E-mail: salari1369@yahooo.com