محافظ راه کیست؟
شخصی است که راه‌های مختلف در سطح کشور تحت سلطه و تصرف او است و حق هرگونه اقدام و نظارتی روی آن را دارد. اشخاص و مراجع مختلفی در کشور، وظیفه مراقبت و نگهداری از راه‌ها و معابر عمومی‌را بر عهده دارند. و به اصطلاح به عنوان محافظ راه تلقی می‏شوند؛ با مداقه در قوانین می‏توان وزارت راه و شهرسازی، شهرداری، وزارت جهاد کشاورزی، دهیاری و ملک راه خصوصی را به عنوان محافظ راه تلقی نمود و امروزه معابر عمومی‌تحت حفاظت و مراقبت اشخاص و نهادهای مسئول فوق است.

قبل از تصویب تبصره‏ی 3 ماده ‏ی 14 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1389 مسئولیت مدنی محافظین راه براساس قواعد عام مسئولیت مدنی و به شرط اثبات تقصیر محافظ راه تعیین می‏شد ولی با تصویب این ماده کافی است که زیان دیده اثبات نماید که راه ناقص بوده است و این نقص از اسباب یا شرایط وقوع حادثه و به تعبیر قانونی مؤثر در آن بوده است.

در صورتی که شخصی راهی را به وجود آورد مسئول کلیه خساراتی است که از آن راه به ‏وجود می‏آید و مکلف است ایمنی راه را فراهم نماید و در صورتی که نقص را مؤثر در خسارت به دیگران باشد مسئول خواهد بود. و علی القاعده دارنده‏ ی این شئ مسئول خساراتی است که از آن شئ به دیگران وارد می‏شود. لازم به ذکر است که در مبانی مسئولیت ناشی از شئ مباحثات حقوقی گوناگونی مطرح است و در این خصوص با افزایش مسئولیت دولت‌ها در قبال شهروندان، اماره‏ ی خاص مسئولیت محافظ شئ پذیرفته شده است.

در این که که آیا تکلیف قانونی محافظین راه محدود به نگهداری از راه است یا شامل ایمنی راه مثلاً اعلام هشدارها و تابلوها نیز می‏شود؟ ممکن است تصور شود که وظیفه قانونی محافظین محدود به نگهداری از راه‏ است اما با توجه به اطلاق مسئولیت ناشی از نقص راه می‏توان گفت آن چه از لوازم و مقدمات این تکلیف است، اعم از طراحی و نظارت و نگهداری را نیز در بر می‏گیرد زیرا نقص شامل تمام این موارد است و وظایف متعدد و متنوعی که محافظین دارند، همه از مصادیق نقص در مفهوم عام محسوب می‏شود.

هم چنین وقتی شخصی راهی را ایجاد می‏کند، اختیار و کنترل آن را بر عهده دارد و نسبت به هر امری که که مربوط به راه است، محافظ تلقی می‏شود و از یک محافظ متعارف انتظار می‏رود راهی را که در اختیار دیگران قرار می‏دهد، از ایمنی لازم برخوردار باشد. وظیفه مراقبت با تمام شرایط مراقبت در نظر گرفته می‏شود و عابر که به طور معقول و با اجازه محافظ یا دارنده از آن استفاده می‏کند، فرض بر این است که مسیر ایمن بوده و در طول راه به خطر نمی‏افتد.

محافظ علاوه بر این که وظیفه ایمنی راه را بر عهده دارد، ملزم به رفع نقاط حادثه خیز است، زیرا کسی که دارنده شی است باید خطراتی که استفاده کنندگان را تهدید می‏کند رفع نماید و این امر نیز می‏تواند نوعی ایمن نمودن تلقی گردد. آیین نامه اجرایی قانون مقررات تردد وسایل نقلیه خارجی مصوب 12/4/73 مقرر می‏دارد: «منظور از ایمن سازی جاده‏ ها، هر نوع فعالیتی است که موجب افزایش ضریب ایمنی و کاهش تصادفات جاده‏ای می‏شود. » و بی تردید رفع نقاط حادثه خیز موجب افزایش ضریب ایمنی و کاهش تصادفات جاده‏ای است.

با وجود مسئولیت محض محافظ راه، در مواردی دادگاه‌های ایران حکم به بی حقی زیان دیده صادر می‏نمایند یا هر یک از خواهان و محافظ راه را به صورت درصدی مسئول حادثه تلقی و به همان نسبت حکم به محکومیت محافظ راه صادر می‏نمایند.